Başak Nur GÖKÇAM
Türkiye’nin döngüsel ekonomi başarısında yoluna takılan en büyük sorunlardan biri sokak toplayıcıları. Ham madde olarak işlenerek, hem ülke ekonomisine hem de çevreye fayda sağlayan ambalaj atıklarını çöplerde kendi imkanlarıyla ayıran toplayıcılar, kendi sağlıklarını riske atarken diğer yandan da atıkları bilinçsiz ayırdığı için geri dönüşüm oranındaki başarı oranını olumsuz etkiliyor.
Konuya ilişkin uyarıda bulunan Çevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme (ÇEVKO) Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, “Türkiye’de çöpün toplanıp, bertaraf edilmesinde yasalar büyük ölçüde belediyelere rol üstlendiriyor ama tabi üreticinin de bir sorumluluğu var. Bu noktada iş birliği yaparak sorunu çözmek mümkün.
Belediyeler; özel atıklar dediğimiz değerlendirilebilir atıkları, ‘kirleten öder’ dediğimiz, maliyeti de karşılayacak şekilde izin verip bir sözleşme halinde bunu yürütebiliyor. Zaten ülkemizde 15 yıl ÇEVKO Vakfı olarak 2005 ile 2020 yılları arasında uyguladığımız modelde sanayi kuruluşlarıyla sözleşme yaptık. Bunun nedeni, üreticiye de düşen sorumluluktan kaynaklanıyor ve biz de atık toplama aşamasında onlardan da bir bedel alıyoruz.
Sonrasında da gidip o bedeli Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan lisans almış şirketlerle sözleşme yaparak, destekliyoruz. Sonrasında ne kadar geri dönüştürülmüş malzeme çıktı, ne kadar toplandı, ne kadarı geri dönüştürüldü bunları da raporlayıp bakanlığa veriyoruz. Yani sanayi kuruluşlarının yükümlülüğü dediğimiz hedeflerimizi geri kazanım çalışması içinde oluyoruz” dedi.
Avrupa’nın geri dönüşüm kültürünü Türkiye’de de görmek istiyoruz”
ÇEVKO olarak yapmış olduğumuz atık toplama ve dönüşümünü sağlama çalışmalarında diğer taraftan da toplumun bilinçlendirilmesi konusunda çalışarak, bu bilincin sağlanması adına eğitime destek verecek çalışmalar gerçekleştiriyoruz.
Biz istiyoruz ki Avrupa’da oluşan geri dönüşüm kültürünü, Türkiye’de de görelim. Bunun için gerekli politikalar zaten düzenlenmiş durumda ama uygulanması için otoriteye ihtiyaç var. Belki daha katı belki de daha teşviğe yönelen uygulamalarla politikalarımızı uygulamada hayata geçirirsek, atık yönetimimizde de önemli bir yol kat edebiliriz” önerisinde bulundu.
“Çok iyi bir atık dönüştürme kapasitesine sahibiz”
Atıkların nasıl toplanacağı ve nasıl geri dönüşüme gideceği konusunun Türkiye’nin sorunlarından biri olduğunun altını çizen Mete İmer, “Acilen bu sorunun üstesinden gelmemiz gerekiyor. Plastik atıklar Türkiye’yi kirletiyor ve bu kirliliğe rağmen atık ithalatı gerçekleştiriliyor.
Bizim geri dönüşüm sanayide çok iyi bir kapasitemiz var ve 80 milyonluk bir ülke olarak büyük bir atık oluşumumuzun olduğunu söyleyebiliriz. Öncelikli hedefimiz kendi atığımızı doğru bir şekilde kaynağından toplayarak, bunları kayıtlı bir şekilde geri dönüştürebilmek olmalı. Dışardan plastik atık almaya ihtiyacımız yok. İçerde çıkan atıkların toplanması için de daha önce de söylediğim gibi politikalarımızın etkili bir şekilde uygulanması lazım” dedi.
Söz konusu finansal uygulamalardan birinin ‘genişletilmiş üretici sorumluluğu’ olduğunu belirten İmer, “Atıkların toplanması noktasında asıl büyük işin ilçe belediyelere düştüğünü söyleyebiliriz. Şu an özellikle seçim öncesinde belediyelerin atık toplamayla ilgili bir vaadi, açıklaması olması gerektiğine inanıyorum. O yüzden belediyelere de seslenmek istiyorum. Kaynaktan atık toplama çalışmasına ilişkin bir planlama, uygulama örneği geliştirmelerini öneriyorum” diye konuştu.
Atıkların kayıt altına alınması gerek
Kaynaktan atık toplama işleminin şu anda sokak toplayıcıları tarafından gerçekleştirildiğini belirten ÇEVKO Genel Sekreteri Mete İmer, “Bu durum 3 ayrı soruna neden oluyor. Bunlardan ilki tabiki de toplayıcıların hijyenik sorunu, çünkü kendi sağlıklarını riske atan bir durum. Diğer bir sorun atıkların toplama aşamasında ıslanarak zarar görmesi ve atık dönüşümü miktarını olumsuz etkilemesi. Ve 3’üncü ve en büyük sorunlardan biri de toplanan atıkların kayıt altına alınmaması” bilgisini verdi.
ÇEVKO’dan ‘serbest toplayıcılar’ uygulaması
Sokak toplayıcılarının göz ardı edilemeyeceğinin altını çizen İmer “Bu nedenle onları sisteme dahil etmek lazım. İzmir’de Konak Belediyesi’nde eyleme geçen uygulamada, toplayıcılar kooperatif kurmuş, bakanlık da yazılım programıyla onları desteklemiş. Her toplanan atık, sisteme kaydediliyor ama toplayıcının çöpü eşelemesine engel olmuyor. Biz de ÇEVKO olarak bu sorunun üzerine çalıştık ve toplayıcıyla ilgili bölgedeki insanlara bilgilendirme yapalım dedik. Adına da ‘serbest toplayıcılar’ dedik ve desteklemeye hazırız” dedi.
